بررسی و ارزیابی دو نظام بین المللی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه از حیث ماهیت و پیوند متقابل و ضمانت اجرا

حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه از شاخه های پر اهمیت حقوق بین الملل هستند که بعد از جنگ های جهانی اول و دوم بر اهمیت آنها افزوده شد. این دو نظام همانطور که از نامهای آن پیداست دارای وجوه اشتراک بسیاری هستند اما در پاره ای موارد نیز با یکدیگر اختلاف دارند. از اشتراکات هر دو نظام از حیث ماهیت می توان به وصف عدم تقابل و ویژگی ارگا امنس تعهدات حقوق بشری و بشر دوستانه در قبال سایر تعهدات بین المللی اشاره کرد. از حیث پیوند متقابل این دو نظام در تعامل دو سویه با یکدیگر قرار دارند و مقرراتشان در توسعه یکدیگر تاثیر متقابلی داشته است. بعبارت دیگر در برخی موارد حقوق بشر باعث پیشرفت و توسعه حقوق بشر دوستانه شده و در برخی موارد دیگر بالعکس هر چند که تاثیر حقوق بشر بر توسعه حقوق بشر دوستانه بیشتر معمول بوده است. از دیگر نقاط جالب توجه دو نظام در این حوزه می توان به قابلیت اعمال همزمان آن دو اشاره کرد. اگر در گذشته اعتقاد بر این بود که حقوق بشر در زمان صلح و بشر دوستانه در زمان جنگ لازم الرعایه است امروزه دیگر این اعتقاد منسوخ شده و تفاوت کلاسیک میان این دو نظام کاملا مطرود شمرده می شود، چون حمایت از انسان در راس هر دو نظام قرار دارد چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح. حقوق غیر قابل تعلیق یکی دیگر از وجوه اشتراک این دو نظام است. حقوقی که حتی در وضعیت های اضطراری مثل جنگ نیز قابلیت رعایت خود را از دست نمی دهد. در قلمرو اجرا نیز هر یک دارای یک سری نهادهای نظارتی هستند که هر یک می تواند برای تضمین اجرای قواعد خود از نهادهای نظارتی نظام دیگر بهره بگیرد، وحدت مبنا و هدف در دو نظام نیز چنین همکاری را اقتضا می کند یکی از کلیدی ترین نقاط اختلاف دو نظام در حوزه ضمانت اجرا در «مسئولیت کیفری فردی» ظاهر می گردد. بر خلاف حقوق بشر دوستانه، مسئولیت کیفری فردی را نمی توان یکی از اصول حاکم بر نظام بین الملل حقوق بشر دوستانه دانست و تعبیه آن در نظام حقوق بشر جنبه کاملا استثنایی و غیرمعمول دارد.